Sỏi mật

Sỏi mật là một bệnh lý thường gặp, tỷ lệ mắc ở các nước châu Âu và Nam Mỹ tương đối cao gặp khoảng 10-30% dân số. Ở các nước châu Á và châu Phi có trình độ phát triển thấp thì tỉ lệ này thấp hơn nhiều chỉ chiếm dưới 5% dân số. Tại Việt Nam tỉ lệ người có sỏi mật đang gia tăng cùng với sự phát triển kinh tế xã hội.

Về vị trí thì tùy từng địa dư và chủng tộc có sự khác nhau nhưng hầu hết chiếm tỉ lệ cao là sỏi túi mật, sỏi đường mật gặp tỉ lệ thấp hơn. Số lượng thì thường gặp 1 nhưng cũng có khi một vài viên, có thể cón rất nhiều sỏi

Phân loại thành phần sỏi mật

Sỏi hỗn hợp: Chiếm tới 52%, thành phần gồm có:
– Cholesterol: 94%
– Canxium: 2%
– Sắc tố mật: 3%

– Sỏi loại này: Có tính cản quang, thường có nhiều viên sỏi, các sỏi có hình vòng tròn đồng tâm.
Sỏi Cholesterol đơn độc: Tỉ lệ 14,8%
Tính chất: Sỏi này không cản quang, thường chỉ có 1 hòn sỏi hình tròn hay bầu dục màu vàng sáng hay màu ngà sẫm.
Sỏi sắc tố mật: Tỉ lệ 3,2 % (Sắc tố mật và Canxium)
Sỏi loại này nhỏ cứng, màu xanh nâu hoặc xanh sẫm hoặc màu đen óng ánh kém cản quang.
Sỏi Cacbonate canxium: Tỉ lệ 30% (Có hoặc không phối hợp với Bilirubin và Canxium)
Đặc điểm sỏi loại này: Có tính chất cản quang.
Các sỏi trên đôi khi chỉ hình thành sỏi nhỏ như cát hoặc sỏi bùn vì vậy triệu chứng lâm sàng không điển hình, và việc phát hiện sỏi bằng X quang, siêu âm có khó khăn.

Triệu chứng

Hầu hết các bệnh nhân sỏi mật không có triệu chứng lâm sàng điển hình, bệnh nhân có thể chung sống cùng với bệnh mà không hề phát hiện ra. Thường phát hiện ra có sỏi mật khi đi khám siêu âm. Tuy nhiên một số trường hợp người bệnh có triệu chứng điển hình như:

Sỏi ống mật chủ

– Đau bụng vùng hạ sườn phải, đau theo cơn sau đó giảm dần, nôn, chậm tiêu bụng chướng hơi, người bệnh sợ mỡ
Thường sốt nhẹ dưới 38 độ

– Vàng da, niêm mạc xảy ra sau đau và sốt 1 – 2 ngày kiểu vàng da tắc mật(nước tiểu vàng, phân bạc màu)

– Ngứa da, sử dụng các thuốc giảm ngứa không hiệu quả

Sỏi túi mật biến chứng viêm

– Đau vùng hạ sườn phải, đau liên tục

– Sốt cao thường trên 38 độ

– Vàng da niêm mạc xảy ra từ trước khi đau và sốt, vàng da từ từ tăng dần

Xét nghiệm máu và dịch mật
– Máu: Bilirubin toàn phần tăng (BT: 17 mcmol/ L) loại kết hợp tăng
– Dịch mật: Không lấyđược cả 3 mật (A, B, C) hoặc lấy được trong dịch mật thấy có sạn sỏi không hình thù.

Chẩn đoán hình ảnh

Trên siêu âm:
– Sỏi túi mật
+ Nốt đậm âm có bóng cản âm hoặc không
+ Sỏi to thành hình vòng cung đậm âm, có bóng cản âm rõ
+ Sỏi túi mật di dộng. Thường thành túi mật dầy (BT < 0,3 cm)
+ Nếu là bùn mật: Túi mật hình thành 2 lớp: trên là dịch mật trong (Rỗng âm), dưới là dịch đặc (Đậm âm)

– Sỏi ống mật:
+ Sỏi to: có 1 hay nhiều hình đậm âm tròn, bầu dục trong lòng ống mật cắt dọc hoặc cắt ngang, bị hoàn toàn hoặc 1 phần ống mật phía sau sỏi thường có bóng cản âm.
+ Sỏi nhỏ, sỏi bùn: Không có bóng cản âm, ống mật phía thượng lưu của hòn sỏi bị giãn vừa (1,5 cm) đến giãn nhiều (2,5 cản).
Chụp bụng không chuẩn bị phim thẳng và nghiêng phải:
Thấy hình cản quang vuông, hoặc tròn nằm bên phải (Phim thẳng) và ở phía trước cột sống (Phần nghiêng phải) là sỏi của túi mật.

Điều trị

Thay đổi độ ăn
– Kiêng mỡ (Đặc biệt là mỡ động vật)
– Giảm năng lượng: 2.000 Calo/ 24 giờ
– Uống các nước khoáng, nhân trần, Actiso
Nếu có tình trạng viêm túi mật, đường mật, sử dụng kháng sinh
Dựa vào kháng sinh đồ là tốt nhất. Nếu không có kháng sinh đồ dùng kháng sinh liều cao nhóm Cephalosporin đánh nhanh, đánh mạnh  đồng thời phối hợp kháng sinh

Dùng thuốc giãn cơ trơn
– Atropin hoặc Papaverin uống hoặc tiêm
Thuốc lợi mật:
– Sulphatmagnesie 3 -5 g/ 24 giờ
– Actiso: 30 ml/ 24 giờ
– Socbitol 5gx 2 gói/ 24 giờ
Các thuốc làm tan sỏi
– Chỉ định trong các trường hợp:
+ Viên sỏi nhỏ dưới 2 cm chưa bị can xi hoá, túi mật còn tốt.
+ Bệnh nhân không thể mổ được
+ Đề phòng tái phát sau mổ
– Thuốc:
+ Chenodesoxychohc acid  hoặc Urodesoxycholic

Điều trị ngoại khoa

Khi sỏi có kích thước lớn, có các biến chứng nguy hiểm đe dọa tính mạng bệnh nhân. Tuy nhiên mọi can thiệp và điều trị đều phải do Bác sỹ điều trị quyết định

Phòng bệnh

Chế độ ăn uống giảm dầu mỡ, chế độ sinh hoạt, luyện tập thể dục thể thao

Khám sức khỏe định kì phát hiện sỏi từ lúc còn nhỏ để điều trị đạt hiệu quả