Thoái hóa cột sống thắt lưng

Thoái hoá khớp là bệnh thường gặp ở người có tuổi. Đặc trưng cơ bản của thoái hoá khớp là tổn thương thoái hoá của sụn khớp, hậu quả là mất sụn khớp và tế bào dưới sụn, mọc tổ chức xương cạnh khớp tân tạo. Một trong những vị trí hay gặp của thoái hoá khớp là thoái hoá cột sống thắt lưng (Spondylosis hoặc Oteoarthritis of lumbar spine), . Tổn thương cơ bản của bệnh là tình trạng thoái hóa sụn khớp và đĩa đệm cột sống phối hợp với những thay đổi ở phần xương dưới sụn và màng hoạt dịch.

Nguyên nhân

Các yếu tố nguy cơ có thể dẫn đến tình trạng thoái hóa cột sống thắt lưng bao gồm: Tuổi cao: Tuổi cao dẫn đến các hoạt động của các bộ phận trong cơ thể không còn được điều hòa, tình trạng loãng xương thường gặp là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp tới cột sống

Giới tính: Phụ nữ hay gặp thoái hóa cột sống thắt lưng hơn là nam giới. Ở nữ sau giai đoạn mãn kinh tình trạng rối loạn nội tiết xảy ra cũng gây ảnh hưởng đến tình trạng xương khớp

Nghề nghiệp lao động nặng: Lao động nặng khiến cơ thể mà nhất là cột sống phải chịu lực nhiều hơn, đẩy nhanh quá trình thoái hóa xương khớp

Ngoài ra một số yếu tố khác như: tiền sử chấn thương cột sống, bất thường trục chi dưới, tiền sử phẫu thuật cột sống, yếu cơ, di truyền, tư thế lao động …cũng ảnh hưởng đến khả năng mắc thoái hóa cột sống thắt lưng

Triệu chứng bệnh

Đau cột sống âm ỉ, đau tăng khi vận động và giảm khi nghỉ ngơi. Khi thoái hóa ở giai đoạn nặng, mức độ đau tăng lên, đau liên tục và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, có thể rối loạn giấc ngủ. Buổi sáng khi thức dậy có thể gặp triệu chứng cứng cột sống sau một khoảng thời gian cơ thể hoạt động thì triệu chứng này sẽ giảm.Tuy nhiên ở nhiều bệnh nhân xuất hiện tiếng lục khục khi cử động cột sống.

Một số trường hợp có đau rễ dây thần kinh do tình trạng hẹp lỗ liên hợp hoặc thoát vị đĩa đệm kết hợp thứ phát sau quá trình thoái hóa. Một vài bệnh nhân có biến dạng cột sống: gù, vẹo cột sống. Trường hợp hẹp ống sống: biểu hiện đau cách hồi thần kinhmà chủ yếu đau dây thần kinh tọa, xuất hiện khi đi lại, nghỉ ngơi đỡ đau (Cộng hưởng từ cho phép chẩn đoán mức độ hẹp ống sống).

Chẩn đoán hình ảnh

– X quang thường quy cột sống thẳng, nghiêng: Hình ảnh hẹp khe đĩa đệm, đặc xương dưới sụn, có thể có gai xương thân đốt sống hay hẹp lỗ liên hợp đốt sống. Một số trường hợp sau tai nạn lao động hay sinh hoạt có thể thấy hình ảnh trượt đốt sống hiếm hơn là tình trạng gẫy cuống đốt sống “ gẫy cổ chó”.
– Chụp cộng hưởng từ cột sống được chỉ định trong trường hợp  nghi ngờ có thoát vị đĩa đệm.

Phân biệt

– Viêm cột sống dính khớp: Bệnh thường gặp ở nam giới, trẻ tuổi, đau và hạn chế các động tác của cột sống thắt lưng cùng, Xquang có viêm khớp cùng chậu, xét nghiệm tốc độ lắng máu tăng.
– Viêm đốt sống đĩa đệm (do nhiễm khuẩn hoặc do lao): Đau, sưng nóng đỏ, đau liên tục, kèm theo dấu hiệu toàn thân; Xquang có diện khớp hẹp, bờ khớp nham nhở không đều; cộng hưởng từ có hình ảnh viêm đĩa đệm đốt sống, xét nghiệm bilan viêm dương tính.
– Ung thư di căn xương: Đau mức độ nặng, sưng nóng đỏ; toàn thân gầy sút, Hình ảnh Xquang có tình trạng hủy xương hoặc kết đặc xương, cộng hưởng từ và xạ hình xương có vai trò quan trọng trong chẩn đoán.

Điều trị

– Điều trị theo triệu chứng (thuốc chống viêm, giảm đau, giãn cơ…) kết hợp với các thuốc chống thoái hóa tác dụng chậm.

– Nên phối hợp các biện pháp điều trị nội khoa, vật lý trị liệu, phục hồi chức năng. Trường hợp có chèn ép rễ do thoát vị đĩa đệm có thể cân nhắc chỉ định ngoại khoa.
khi các dấu hiệu thần kinh tiến triển nặng ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống mà các biện pháp điều trị nội khoa không kết quả.

Phòng bệnh

– Tránh các tư thế xấu trong lao động, sinh hoạt mà gây đau như ngồi lâu, đứng lâu một tư thế

– Tránh mang vác nặng quá mức hoặc các động tác quá mạnh, đột ngột và sai tư thế.

– Duy trì cân nặng ở mức lý tưởng, tránh béo phì.

– Tập luyện, chơi các môn thể thao vừa sức như bơi lội, đi bộ, đạp xe…

– Phát hiện các dị dạng cột sống để có phương pháp chỉnh hình nội khoa hay ngoại khoa thích hợp.

– Điều trị tốt các bệnh kèm theo dễ gây tổn thương đốt sống như viêm đĩa đệm đốt sống.